Stara Sól - z cyklu ratujmy polskie zabytki

Ilość pięknych, wspaniałych, wyjątkowych polskich zabytków i budowli - wymagających niezbędnego remontu czy wręcz ratunku - jest ogromna. Co i rusz spotykam je na swojej drodze. Wspominałam już o Cerkwi w Bystrem nad Sanem czy o  Cerkwi  w Baligrodzie, w Łopieńce. Są też takie niszczejące perełki jak kościół ewangelicki na Dolnym Śląsku w Żeliszowie. Naprawdę jest ich wiele. Kolejnym arcydziełem jest świątynia, którą odkryłam w tym roku. Wydawało się, że miała szczęście: przetrwała obie wojny - ale potem podupadła całkowicie. Kresowa rzeczywistość. Gdyby inaczej poprowadzono granicę... prawdopodobnie pielgrzymowałyby do niej tłumy. A tak - smutna sprawa - stała zamknięta, samiutka, opuszczona przez wysiedlonych Polaków. Pomimo stanu ruiny  wciąż widać piękno. Musiała się kiedyś wspaniale prezentować. 

Ale jak opisuje Bogdan Augustyn: "A jednak…wydarzył się cud i w kościele w Starej Soli rozpoczęto kilka lat temu prace remontowe! Podobno jego losem interesował się sam Papież Jan Paweł II, w każdym razie poświęcił w tym celu kamień wmurowany obecnie w ścianę frontową. ...

I tak świątynia z roku na rok dźwiga się z ruiny i pohańbienia, chociaż jeszcze wiele pracy i trudu wymaga przywrócenie jej świetności."

 

Fasada

"Stara Sól to miejscowość leżąca w połowie drogi między Chyrowem a Starym Samborem (obecnie na Ukrainie). Od czasów starożytnych wydobywano tu sól co przyczyniło się do jej pomyślnego rozwoju. Król Kazimierz Wielki nadał Starej Soli przywilej Wolnego Miasta Królewskiego. Miasto miało swój rynek, zamek, dwie cerkwie, kościół i synagogę. Posiadało wodociąg, słynęło z garncarstwa i bednarstwa. Odbywały się tu w ciągu roku trzy słynne jarmarki. Większość mieszkańców stanowili rzymskokatoliccy toteż jeszcze za panowania ostatniego Piasta erygowano w Starej Soli parafię (1365) i wybudowano murowaną kaplicę."  /Bogdan Augustyn/

Zawieruchy dziejowe sprawiły, że kościół pw. św. Michała Archanioła posiada dziś oryginalną, złożoną bryłę. Przy czym owa złożoność wyraża się nie tylko w różnorodności architektonicznej, ale i… czasowej. Najstarszą jego częścią jest przylegająca od północy kaplica św. Anny. Wygląda na renesansową, ale pochodzi z połowy XIV wieku. Nieco młodsze są mury nawy i prezbiterium (II połowy XVI wieku). Z początku XVII wieku pochodzi zakrystia przy kaplicy św. Anny. Zaś przylegająca do murów od południa okrągła kaplica Świętej Trójcy, choć mogłaby sugerować, że jest bardzo stara, tak naprawdę pochodzi z… okresu międzywojennego. Wtedy to dokonano gruntownego remontu kościoła. /za http://niedziela.pl/

Kościόł z cegły, jednonawowy, w planie prostokąta z pόłokrągłą apsydą, wzmocniony przyporami. Do fasady pόłnocnej przylega kwadratowa w planie kaplica (1613). Bardzo bogate jest także zewnętrzne zdobienie kościoła /i nie tylko fasada/, które w znacznej mierze zachowało się. Na frontonie znajduje się płaskorzeźba św. Michała Archanioła, nad nią widoczny jest herb Starej Soli.

Jeszcze wyżej… zadomowiły się bociany.

Prezbiterium podparte jest czterema szkarpami, na których ustawiono postacie Ewangelistów.

 

Do kościoła prowadzą solidne, ozdobione płaskorzeźbami dębowe drzwi z dziurą na skarbonkę. Na prawo od nich wmurowano tablicę poświęconą przez Jana Pawła II.

Obok kościoła znajduje się także XVII-wieczna oryginalna dzwonnica z niższą kondygnacją murowaną, a wyższą - drewnianą.

Dzwonnica - dawna baszta zamkowa

Kościół jest widoczny z drogi, wygląda intrygująco, warto zatrzymać się i podejść, aby obejrzeć z bliska: renesansową kaplicę, barokowy zręb murów oraz oryginalny,  neobarokowy wystrój zewnętrzny projektu Bronisława Wiktora. Teraz już można wyobrazić sobie, że odzyska blask. Gdy przegląda się zdjęcia z przed kilkunastu lat, na których straszą wyrastające drzewa na fasadzie, święci dziura po dachu... To można westchnąć: idzie ku dobremu 

W Starej Soli można też spróbować znaleźć ślady dawnego miasta królewskiego.  Poszukać Willi "Anna", zajrzeć do 2 cerkwi z XV i XVII wieku.