Berat- kaskadowe miasto w Albanii

Berat jest jednym z najstarszych i najbardziej malowniczych miast w Albanii, znajdującym się w centralnej części kraju, w dolinie rzeki Osum. Miasto jest znane ze swojej bogatej historii, unikalnej architektury oraz wyjątkowego położenia wśród gór, co sprawia, że jest popularnym celem turystycznym. Jego piękno jest tak znaczące, że nawet w czasach dyktatury nikt nie podniósł na niego ręki i przetrwało jako miasto muzeum. Berat jest znane jako "miasto tysiąca okien" z uwagi na kaskadowe, charakterystycznie zbudowane domy. Architektura miasta jest mieszanką stylów bizantyjskich i osmańskich, co jest widoczne w starym mieście, które zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 2008 roku. Najstarsza cześć miasta dzieli się na górny zamek i dwie historyczne dzielnice Gorica i Mangalem, które położone są po przeciwnych stronach rzeki Osum. Gorica jest cichsza i spokojniejsza. Mangalem pierwsza rzuca się w oczy. To, co je łączy, to dwa mosty – XVIII-wieczny kamienny most Gorica i nowy wiszący most Ura e Varur. Oba mosty to doskonałe punkty widokowe. 

 

Mangalem rozciąga się na stoku wzgórza poniżej zamku Kalaja e Berati. Zdecydowanie najbardziej znanym i charakterystycznym widokiem z Beratu jest ściana ułożonych tarasowo, białych, tradycyjnych budynków mieszkalnych z dużymi, ciemnobrązowymi oknami i spadzistymi czerwonymi dachami. To właśnie dzięki nim Berat nazywany jest często miastem tysiąca okien, choć Albańczycy sami zwykli określać je jako miasto okien nad oknami.

Mangalem rozciąga się na stoku wzgórza poniżej zamku Kalaja e Berati

 

 

Można się przejść pomiędzy brukowanymi, wąskimi uliczkami z charakterystycznymi domami z czerwonymi dachami i ciemnobrązowymi oknami. Mam ogromną słabość do takich dachówek.

 

bywa stromo

Na szczycie skalistego wzgórza nad dzielnicą Mangalem wznosi się rozległy Zamek Berat (Kështjella e Beratit). Pierwsze ślady osadnictwa na tym terenie datowane są już na IV w p.n.e, ale twierdza powstawała przez wieki i była wielokrotnie przebudowywana i zmieniała swój wygląd. W średniowieczu był siedzibą lokalnych władców i stał się ważnym punktem obronnym w regionie. W XIV wieku zamek znajdował się pod kontrolą rodziny Muzaka, a później przeszedł pod panowanie Osmanów, którzy wprowadzili wiele zmian i nowych budowli.

 

Dzisiejszy zamek otoczony jest murami z dwudziestoma czterema wieżami i dwiema bramami. Wznosi się na wysokości około 300 metrów nad poziomem morza. Mury, zbudowane z lokalnego kamienia, mają długość około 1,5 km i miejscami sięgają 20 metrów wysokości. Jest to jeden z najlepiej zachowanych zamków w kraju. 

 

 W praktyce tworzy on obwarowaną dzielnicę miasta, w której toczy się normalne życie. Wśród zabytkowych fortyfikacji i świątyń stoją tradycyjne stare domy mieszkalne, znajdują się sklepy i restauracje. Taka żyjąca twierdza robi wrażenie i choć pierwszy raz z zamieszkałą twierdzą miałam do czynienia w Alba Julii, to tutejsza z bizantyjskimi cerkwiami zrobiła na mnie duże wrażenie.  

Domy są otoczone wysokim ogrodzeniem - każdy z nich to osobna mała twierdza.

 Będąc na zamku miłośnicy kultury i sztuki powinni koniecznie zajrzeć do Muzeum Ikon Onufrego, które znajduje się w dawnej katedrze pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Muzeum Ikon zostało założone w w lutym 1986 roku. 

 

Katedra została wzniesiona w 1797 roku.

Ma na celu zachowanie oraz prezentowanie bogatego dziedzictwa kulturowego Albanii, zwłaszcza w dziedzinie sztuki sakralnej. Muzeum Ikon nosi nazwę Onufrego, na cześć mistrza ikon i fresków.

 

W jego zbiorach znajduje się wiele ikon, które pochodzą z różnych okresów i regionów Albanii, przede wszystkim z okresu Bizancjum oraz z czasów panowania otomańskiego, w tym żyjącego w XVI wieku Onufrego i jego uczniów. 

 

Onufry tworzył między innymi w Berat w XVI wieku, a jego sława wyszła znacznie dalej poza Albanię. To on stworzył nową szkołę malarstwa ikon, które charakteryzowały niezwykle bogate kolory i twarze ukazujące emocje. Jego jasna, intensywna czerwień, której nikt nie potrafi skopiować, nosi nazwę czerwieni Onufrego.

 

św. Helena i cesarz Konstantyn, Onufry, XVI w.

Jednym z najcenniejszych dzieł prezentowanych w muzeum jest oryginalny ikonostas z 1806 roku z katedry Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Uważany jest za najwspanialszy fragment albańskiej snycerki. Dekoracje ikonostasu charakteryzują się pewnymi cechami i zasadami w stylu barokowym, co stanowi dominujący i charakterystyczny nurt kościołów budowanych na Bałkanach w XVIII i XIX wieku. 

 

Najważniejszym artefaktem, na który polowało wielu łowców skarbów, to Purpurowy Kodeks Berat i Złoty Kodeks Anthimosa, który odkryto pod podłogą absydy w małym metalowym pudełku w dniu 12 sierpnia 1968 roku. Są one również znane jako „Kodeks Purpureus Beratinus” z VI wieku n.e. „Codex Aureus Anthimi” z IX wieku naszej ery.

Purpurowy rękopis Nowego Testamentu pisany minuskułą na pergaminie w języku greckim, datowany na wiek IX. Jest jednym z nielicznych rękopisów pisanych złotem. Przechowywany jest w Tiranie. Kodeks zawiera tekst czterech Ewangelii na 413 pergaminowych kartach (24 cm na 19 cm). Jest jednym z zaledwie dwóch minuskułowych rękopisów Nowego Testamentu pisanych złotem na nasączonym purpurą pergaminie.

Kodeks purpurowy używany był w rzymskim i bizantyjskim imperium. Rękopisy są pomnikiem kultury. Obydwa Kodeksy Berata wpisane są na listę najważniejszych dzieł ludzkości, znaną jako „Memoire du Monde” pod ochroną UNESCO.  Niestety w tym obiekcie nie wolno robić zdjęć, a zakaz jest surowo przestrzegany.

 

Z zamkowych murów roztacza się przepiękna panorama na dolinę rzeki Osumi, Goricę i nową część miasta. Będąc na jednym z punktów widokowych, zwróćcie uwagę na pasmo górskie po prawej stronie od zamku. Patrząc na góry i rozcinającą je - dolinę ukształtowaną przez rzekę warto zapoznać się z legendą o zakochanych olbrzymach.

nowe dzielnice i Capitol

Gorica

wypatrzymy też Cerkiew św. Michała na zboczu i stary most

Gorica

 Berat to miasto wyjątkowe także ze względu na niezwykle dużą liczbę zabytkowych świątyń, które przetrwały do naszych czasów. W okresie komunizmu Albania zadeklarowała, że jest pierwszym na świecie państwem ateistycznym. Wiele budynków sakralnych zostało wówczas zdewastowanych lub wyburzonych. Opowiadała nam pani przewodnik, że przyjaciel jej narzeczonego pochodzi właśnie z tego miasta i jako dziecko mieszkał w twierdzy.  Ponieważ meczety na górze były zniszczone, a dzieciom nie chciało się schodzić na dół - na wyznaczone modlitwy chodziły do opuszczonej cerkwi. Wychodziły z założenia, że świątynia, to świątynia ...

Czerwony Meczet (alb. Xhamia e Kuqe) – ruiny zabytkowego meczetu z XV w.

Na szczęście w Beracie w zachowanym mieście-muzeum, wiele świątyń oszczędzono.  Zaś po upadku komunizmu niektóre z nich częściowo odnowiono. Dzięki temu możemy tu dziś podziwiać różne świątynie, zarówno muzułmańskie jak i prawosławne oraz katolickie. Tylko na terenie samego zamku znajduje się kilka cerkwi (św. Teodora, św. Dymitra, Świętej Trójcy), katedra i ruiny dwóch meczetów (Czerwony i Biały). 

 

wyjątkowa cerkiew św. Michała Archanioła zawieszona na skale

Warto odnaleźć także Cerkiew św. Michała Archanioła położoną na zboczach wzgórza zamkowego /nie łatwo tam się wdrapać/ oraz zwrócić uwagę na Meczet Kawalerów w Mangalem, Cerkiew św. Spirydona w Goricy i Meczet Królewski.

 Most Gorica (Ura e Goricës) na rzece Osum jest charakterystycznym obiektem w mieście.

Jest to jeden z najstarszych i najbardziej popularnych mostów osmańskich w Albanii. Łączy dwie części Beratu, został zbudowany  w 1780 r. a w latach 20. XX w. odbudowano go po zniszczeniach powodzi. Siedmioprzęsłowy most ma 129 metrów długości, 5,3 metra szerokości i jest zbudowany około 10 metrów powyżej średniego poziomu wody.

Most prowadzi do cichej i kameralnej dzielnicy Gorica.

 Gorica, uznawana za dzielnicę chrześcijańską - to idealne miejsce by poczuć prawdziwy klimat starego Beratu. 

Wąskie, ciche i zacienione uliczki doskonale nadają się na niespieszny spacer. Wśród charakterystycznych, niemal jednakowych budynków mieszkalnych, znajduje się też kilka ciekawych restauracji i hoteli.

 

Berat to oczywiście nie tylko stara i zabytkowa zabudowa. Warto też poznać inne, bardziej nowoczesne części miasta. Na wschód od Mangalem, wzdłuż rzeki Osumi biegnie reprezentacyjny bulwar Republika. Wieczorami deptak zapełnia się mieszkańcami i turystami, którzy korzystają z licznych restauracji i kawiarni. Co ważne ceny pozytywnie nas zaskoczą. Za kawę z widokiem na stare miasto zapłacimy 1 euro. A kawa jest naprawdę dobra. To też dobre miejsce na alternatywne spojrzenie na dzielnicę tysiąca okien.

 

Berat to miejsce, które łączy w sobie bogactwo historii, unikalną architekturę i niesamowite krajobrazy.

 

 Dla zobaczenia samego tego miasta warto pojechać do Albanii. Spędzałam tam dzień i uważam, że pozostanie w nim na noc byłoby dobrym pomysłem.  Jego atmosfera i kultura przyciągają turystów z całego świata, a jego dziedzictwo architektoniczne i artystyczne czynią go jednym z najważniejszych punktów na mapie Albanii.

 Dla mnie to wspaniałe miejsce. Polecam. 

Więcej o Albanii przeczytasz we wpisach:

 Albania-trzy bizantyjskie monastery

 Atrakcje Wlory (Vlory)

Wyspa Sazan - na styku Adiatyku i Morza Jońskiego